Erasmus, de twijfelaar
woensdag 13 april 2016
Museum Gouda opende onlangs een nieuwe tentoonstelling die geheel in het teken staat van Desiderius Erasmus. Het is een prachtige tentoonstelling die grossiert in ervaringen en wijsheden die deze middeleeuwse geleerde gedurende zijn leven achterhaalde.
Frappant detail is dat Erasmus niet kon wachten om Gouda te verlaten: hij ergerde zich aan de bekrompen opvattingen en slechte scholen. Hij verlangde meer intellectuele uitdaging. Het is mooi om te zien dat Gouda hem ondanks dat in de armen sluit.
De waarheid bestaat niet
Anders dan Maarten Luther spijkerde Erasmus geen stellingen aan kerkdeuren. Hij keerde zich niet af van de katholieke geloof. In plaats daarvan twijfelde hij openlijk aan de katholieke beginselen. Hij wilde het systeem van binnenuit veranderen. Of eigenlijk: de waarheid zoals die toen gepredikt werd bijslijpen en verbeteren.
Zijn keuze beargumenteerde hij met de uitspraak dat hij had ontdekt dat de (absolute) waarheid niet bestaat. “Zodra iemand mij kan overtuigen van een betere waarheid zal ik die waarheid overnemen.”
Durf te twijfelen
Ik heb bewondering voor de keuze van deze man. Hij durfde te twijfelen zonder anderen te veroordelen of te diskwalificeren. Hij zocht zijn heil in de dialoog en de rede. Hij stelde zich daarmee kwetsbaar op. Veel kwetsbaarder dan Maarten Luther, in mijn ogen. Hij zegt immers niet: "Volg mijn waarheid en zweer al het andere af!" Hij zegt: "Durf openlijk te twijfelen!"
En nu, 500 jaar later, kan hij nog steeds mensen inspireren.
